Van de werkelijkheid losgekoppeld (NRC)
- Ebbe Tim Ottens
- Mar 31
- 2 min read
Somewhere last year I was asked to write an opinion piece on the future of AI, it ended up getting published in the Dutch quality paper NRC.
Toen eind september orkaan Helene delen van de Verenigde Staten teisterde, waren de gevolgen enorm: meer dan tweehonderd doden, tientallen miljarden dollars schade en massale gedwongen verplaatsing van de lokale bevolking.
De orkaan werd ook gepolitiseerd. Op 3 oktober plaatst de Republikein Amy Kremer een beeld op X van een jong, huilend meisje op een bootje dat een puppy tegen haar reddingsvest aanklemt. De context van de tweet is dat ze daar als gevolg van de orkaan zit. Bij het beeld schreef Kremer: „Dit beeld staat in mijn geheugen gegrift. Mijn hart bloedt.” Haar tweet werd meer dan drie miljoen keer bekeken.
Het enige probleem? Het beeld is AI-gegenereerd; wie goed kijkt, ziet dat een van de handen een vinger mist en dat alles in het plaatje vreemd glad is. Als Kremer erop gewezen wordt dat de foto geen foto is maar een AI-gegenereerd beeld, antwoordt ze dat het haar niet uitmaakt waar de foto vandaan komt, het gaat er om wat de foto representeert.
Eén tweet laat zo zien hoe onze verhouding tot de werkelijkheid veranderd is. Er zijn beelden die geen relatie tot de werkelijkheid meer hebben maar desondanks wel de werkelijkheid beïnvloeden.
Deze loskoppeling heeft volgens bepaalde theoretici al veel eerder plaatsgevonden, maar ik geloof dat we met het gebruik van generatieve ‘AI’ een sterke explicitering hiervan meemaken. De beelden die ons informeren, informeren ons niet meer over een achterliggende werkelijkheid, zij verhullen die niet, zij construeren voor ons een geheel nieuwe werkelijkheid, één die grote politieke gevolgen heeft.
Het is niet voor niets dat PVV-leider Geert Wilders regelmatig gebruik maakt van AI-gegenereerde beelden als hij tweet. In oktober bijvoorbeeld een beeld met de tekst „Altijd PVV”. Je ziet een foto van twee AI-gegenereerde meisjes die voor Wilders de perfecte Nederlanders voorstellen.
Het is goed mogelijk dat het genereren van beeld door AI zich verbetert tot het niveau waarop de meeste mensen AI-gegenereerd beeld niet meer van authentiek kunnen onderscheiden. Op de lange termijn diskwalificeert dit het internet als authentieke informatiebron, maar wie goed om zich heen kijkt, ziet dat deze beelden ook al de fysieke werkelijkheid ingeslopen zijn.
Niemand heeft om AI gevraagd en de grote techbedrijven die erin investeren zijn, zo blijkt uit de politieke donaties van hun oprichters, niet geïnteresseerd in het behouden van een democratie. Waar blijft de kritische dialoog in de publieke ruimte? Willen we dit allemaal omarmen?
Ebbe Tim Ottens geesteswetenschapper
They mistakenly refer to me as a "humanities scientist", this is not true, I'm primarily a bartender.
Comments